پرورش گیاه دارویی رزماری

رزماری

گیاه رزماری یا اکلیل کوهی با نام علمی Rosmarinus officinalis L از خانواده Lamiaceae، یک گیاه بوته‌ای، چندساله و مقاوم به سرما است که با برگ‌های سبز تیره و عطر فوق‌العاده‌اش، جایگاه ویژه‌ای در آشپزی، باغبانی و طب سنتی دارد. این گیاه تا یک متر قد می‌کشد و به دلیل قابلیت برداشت در تمام فصول سال، یکی از محبوب‌ترین گیاهان معطر در سراسر جهان است.

آب و هوا

 رزماری دامنه وسیعی از دما را تحمل می‌کند، به‌طوری‌که از دمای -20 تا +55 درجه سانتی‌گراد را تحمل می‌کند. به عبارت دیگر، کشت رزماری از استان چهارمحال و بختیاری تا هرمزگان قابل انجام است. البته به‌طور طبیعی، عملکرد این گیاه در مناطق گرمسیری بیشتر خواهد بود. این گیاه یکی از مقاوم‌ترین گیاهان دارویی در برابر شوری است و شوری تا 7 دسی‌زیمنس بر متر را تحمل می‌کند.

خاک

رزماری به خاک خاصی حساسیت ندارد، اما این گیاه در خاک‌های لومی عملکرد بهتری دارد.

 1. کاشت

 1-1. آماده‌سازی زمین

 از آنجایی که رزماری یک گیاه چند ساله است، بستر‌سازی برای کشت این گیاه اهمیت ویژه‌ای دارد. برای آماده‌سازی بستر، ابتدا زمین را با گاوآهن برگردان شخم می‌زنیم، سپس برای خرد کردن کلوخه‌ها از دیسک استفاده می‌کنیم. کمپوست یا کود دامی پوسیده را به نسبت 20 تا 30 تن در هکتار به خاک اضافه کرده و سپس با یک دیسک سبک، کود را با خاک مخلوط می‌کنیم. چون این گیاه به آب‌ماندگی حساس است، بهتر است زمین کشت را به صورت جوی پشته درآوریم (فاصله‌ی پشته‌ها 60-70 سانتی‌متر).

1-2. سیستم آبیاری

 بهترین سیستم آبیاری از دیدگاه کارشناسان شرکت ما، سیستم قطره‌ای است. البته رزماری را می‌توان به صورت کشت نواری و کشت در محل پرآب نیز انجام داد. اما در این روش، هم میزان مصرف آب بسیار بیشتر خواهد بود و هم احتمال بوته‌میری به دلیل آب‌ماندگی افزایش می‌یابد.

1-3. کشت

 بهترین روش کشت از دیدگاه کارشناسان ما، کشت از طریق نشاء (تولید در سینی نشاء نه ریشه لخت) است. برای کشت نشاء، دو روز قبل از کشت بستر کشت را سنگین آبیاری می‌کنیم تا تا روز کشت، بستر به صورت دو نم یا گاورو درآید. حسن این کار این است که نه بستر آنقدر خشک است که ریشه‌های نشاء آب از دست بدهند و پژمرده شوند، و نه آنقدر خیس است که خفگی ریشه اتفاق بیفتد. پس از این مرحله، در دو طرف نوار تیپ به صورت زیگزاگ، گودال‌های به ارتفاع 4-5 سانتی‌متر (به اندازه کرسی ریشه نشاء) ایجاد می‌کنیم. نشاء را از سینی نشا بدون اینکه محیط ریشه به هم بخورد، درآورده و درون گودال‌های ایجاد شده قرار می‌دهیم. خاک دور آن را محکم فشار می‌دهیم و بلافاصله بعد از کشت، آبیاری می‌کنیم.

2. داشت

 1-2. آبیاری

 آبیاری رزماری در هفته اول به‌صورت هر ۴۸ ساعت یک‌بار، از هفته دوم تا چهارم هر ۷۲ ساعت یک‌بار و پس از آن بسته به منطقه کشت هر ۵ تا ۷ روز یک‌بار انجام می‌شود.

 2-2. مبارزه با علف هرز

 از آنجا که رزماری علف‌کش اختصاصی ندارد و عدم باقی‌ماندن سموم در بافت خشک گیاهی به منظور پاس کردن استانداردهای صادراتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، برای کنترل علف هرز در مزرعه رزماری نمی‌توان از روش‌های شیمیایی استفاده کرد. کنترل علف هرز این مزارع معمولاً با استفاده از کولتیواتور دستی یا وجین دستی انجام می‌شود.

 3-2. تغذیه

 تغذیه گیاهان دارویی بسته به بازار فروش متفاوت است. اگر بازار هدف ما فروش محصول ارگانیک باشد، نمی‌توان از کودهای شیمیایی استفاده کرد. اما اگر بازار هدف، محصول تجاری باشد، می‌توان یک هفته پس از کاشت از کودهای کامل به‌صورت ماهی یک‌بار استفاده کرد (کود کامل کوکولی با دارا بودن عناصر ماکرو و میکرو، جلبک دریایی، اسیدآمینه، تنظیم‌کننده pH و قابلیت ۱۰۰٪ محلول در آب توصیه می‌شود).

 4-2. آفات و بیماری‌ها

 گیاهان دارویی به‌دلیل داشتن متابولیت‌های ثانویه معمولاً مقاومت بالایی نسبت به آفات دارند. با این حال، تجربیات ده‌ساله ما در زمینه گیاهان دارویی نشان داده است که گیاه رزماری به بیماری‌های قارچی حساس است. توصیه می‌شود برای مبارزه با این عارضه، نشاء عاری از بیماری خریداری شود. همچنین، هنگام کشت، محیط ریشه نشاء خریداری‌شده با قارچ‌کش‌های سیستمیک ضدعفونی شود. دو روز بعد از کشت نیز مزرعه باید با قارچ‌کش سیستمیک ضدعفونی گردد و این کار حداقل هر دو ماه یک‌بار تکرار شود.

3.  برداشت

 برداشت رزماری به فصل و مکان کشت بستگی دارد و معمولاً چهار ماه پس از کاشت انجام می‌شود. در برداشت اول، ریشه‌ها هنوز کاملاً توسعه نیافته‌اند؛ بنابراین، توصیه می‌شود حدالامکان برداشت اول با قیچی باغبانی انجام شود. برداشت بوته‌ها باید از ارتفاعی انجام گیرد که بوته بافت سبز خود را پس از برداشت حفظ کند. اکیداً توصیه می‌شود از موور برای برداشت رزماری استفاده نکنید.

 3-1. فرآوری پس از برداشت

 پس از برداشت، سرشاخه‌های برداشت شده را بلافاصله به مکانی که نور مستقیم آفتاب نباشد (سایه خشک) جهت خشک شدن انتقال دهید. بسته به دما و شرایطی که برای خشک‌کردن داریم، معمولاً یک هفته تا ده روز طول می‌کشد تا اندام کامل خشک شود. پس از خشک شدن کامل سرشاخه‌ها، با کوبیدن سرشاخه‌ها با دست به زمین، برگ‌ها از سرشاخه جدا می‌شوند. اکیداً توصیه می‌شود از کوبیدن سرشاخه‌ها با چوب یا هر جسم سخت خودداری کنید؛ زیرا برگ‌ها در اثر ضربه خرد شده و محصول تولیدی شما درجه دو خواهد شد و طبیعتاً با قیمت پایین‌تری خریداری می‌شود.

4. هزینه و درآمد کشت یک هکتار رزماری